Εκπαιδευτικές καινοτομίες και Παιδαγωγική σε εξέλιξη
Ο κόσμος της εκπαίδευσης αλλάζει διαρκώς. Αυτό συμβαίνει γιατί η παιδαγωγική επιστήμη -όπως και κάθε επιστήμη- εξελίσσει, ανατρέπει και αναπροσαρμόζει, τόσο τις προϋποθέσεις για την ιδανική εκμάθηση, όσο και το ίδιο το μαθησιακό πλαίσιο. Eπιτυχημένοι εκπαιδευτικοί οργανισμοί είναι αυτοί που είναι σε θέση να δημιουργήσουν για τους μαθητές και τους καθηγητές ιδανικά περιβάλλοντα εκπαίδευσης, ανταλλαγής και επεξεργασίας πληροφοριών και ουσιαστικής μάθησης που υπερβαίνει την τετριμμένη γνώση και αγγίζει τις συμπεριφορές τους. Κατά τη διάρκεια του 20ο αιώνα με την άνθηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα με την ραγδαία εξάπλωση της τεχνολογίας, κορυφαίοι παιδαγωγοί, ερευνητές και ακαδημαϊκό προσωπικό απ’ όλο τον κόσμο, εισηγούνται γενναίες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, καινοτομίες και αλλαγές. Πάνω απ’ όλα σημειώνουν πως έχει μεγάλη σημασία τα ιδρύματα όλων των βαθμίδων να δοκιμάζουν νέες πρακτικές και να τις αξιολογούν στην πράξη, καθώς έτσι κατακτάται η γνώση επάνω στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία. Ας δούμε παραδείγματα εκπαιδευτικής και παιδαγωγικής καινοτομίας των τελευταίων χρόνων.
Συγκέντρωση ακόμα και για υπερκινητικούς μαθητές
Καναδοί επιστήμονες προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το αιώνιο ζήτημα της έλλειψης συγκέντρωσης. Εντόπισαν ότι η υπερκινητικότητα των μαθητών σχετίζεται έντονα με την έλλειψη συγκέντρωσης, ιδίως ανάμεσα στους μαθητές με σύνδρομο ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας). Ως εκ τούτου, δημοτικά σχολεία στην πόλη Λαβάλ του Καναδά υιοθέτησαν τις πρωτοποριακές προτάσεις του ακαδημαϊκού Mario Leroux και κατασκεύασαν πρωτοποριακά θρανία-ποδήλατα. Κάθε μαθητής (με ΔΕΠΥ ή χωρίς) μπορεί να κάνει ποδήλατο κατά την διάρκεια του μαθήματος και ο σκοπός είναι να διατηρείται η συγκέντρωση μέσα από την εκτόνωση. Με αυτό τον πρωτοποριακό τρόπο η αποδοτικότητα των μαθητών αυξάνεται κατακόρυφα.
Στα Γυμνάσια και τα Λύκεια των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής εδώ και περίπου πέντε χρόνια έχει εισαχθεί η εκπαιδευτική αντίληψη του STEAM (Science, Technology, Engineering, Art, Math). Πρόκειται για μια σύγχρονη προσέγγιση της γνώσης που υιοθετείται έτσι ώστε τα σχολεία να ακολουθήσουν την παγκόσμια πολιτισμική επανάσταση που λαμβάνει χώρα μέσα από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Τα ανανεωμένα προγράμματα σπουδών με την αντίληψη του STEAM προσανατολίζονται στις τεχνολογικές εξελίξεις και τις σαφείς επιπτώσεις τους στον άνθρωπο: προηγμένης τεχνολογίας μηχανικές κατασκευές, απίθανοι σχεδιασμοί ψηφιακών συστημάτων, τεχνητή νοημοσύνη, υπερσύγχρονα ρομπότ συνθέτουν το puzzle του σύγχρονου πολιτιστικού σκηνικού. Δεν είναι όμως προγράμματα σπουδών που προσανατολίζονται σε μια «παράδοση» στην τεχνολογία χωρίς κριτική και κυρίως χωρίς την κατανόηση του πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος. Στόχος της STEAM προσέγγισης είναι να αναλογιστούν οι μαθητές τι επιπτώσεις έχουν αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις στη γλώσσα, τη λογοτεχνία, το θέατρο, την ιστορία, την ιστορία της τέχνης, τη φιλοσοφία, την ποίηση; Επομένως, μιλάμε για ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία προς όφελος της μάθησης, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει τις διαστρεβλώσεις που προκύπτουν από την υπερέκθεση σε αυτή και προετοιμάζει τους μαθητές για την ανοικτή κοινωνία του μέλλοντος.
Τα κινητά μένουν εκτός του σχολείου
Στη Γαλλία μια εκπαιδευτική καινοτομία βασίζεται σε μια φαινομενικά αυστηρή απαγόρευση. Από το 2018 εφαρμόζεται η απαγόρευση κινητών τηλεφώνων στις βαθμίδες του Δημοτικού και του Γυμνασίου. Θεωρείται ένα μέτρο υπέρ της «δημόσιας υγείας» καθώς οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς ότι πρέπει να περιορίζουν τη χρήση κινητών συσκευών προκειμένου τα παιδιά τους να μην εθίζονται στην ψηφιακή τεχνολογία και να μην αποσπούν την προσοχή τους κατά την διάρκεια του μαθήματος και του διαβάσματος. Μάλιστα η συγκεκριμένη απόφαση λήφθηκε μετά από εκτεταμένες έρευνες που συνδέουν τη μείωση του χρόνου χρήσης των κινητών τηλεφώνων με τη βελτίωση της απόδοσης σε εξετάσεις. Κοινώς οι επιστήμονες ισχυρίζονται πως με την υπερβολική χρήση του κινητού και ιδίως των social media ο εγκέφαλος ενός εφήβου «εθίζεται» σε πολλαπλά ερεθίσματα και συνθήκες πολυδιάσπασης, ενώ οι σχολικές εξετάσεις ζητούν πρακτικά μια εξοικείωση με την απόλυτη ει δυνατόν συγκέντρωση. Μήπως, να ακούσουμε τους επιστήμονες και να αφήσουμε για λίγο τα κινητά μας στην άκρη;
Στη Σουηδία είναι γνωστή η αγάπη της κοινωνίας για πραγματικές καινοτομίες και ρηξικέλευθες αλλαγές. Στον τομέα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ένα σχολείο, το Vittra Södermal στη Στοκχόλμη, είναι το πρώτο σχολείο στον κόσμο που λειτουργεί χωρίς σχολικές αίθουσες. Όσο παράδοξο και αν ακούγεται σε μια πρόσμιξη επιστημονικών συμπερασμάτων από την αρχιτεκτονική και την παιδαγωγική επιστήμη το σχολείο λειτουργεί με φωτεινούς μεγάλους κοινόχρηστους χώρους. Το ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων είναι κυκλικό, δηλαδή υπάρχει μια συνεχής αλλαγή στο περιβάλλον της «τάξης» και κάθε μάθημα διδάσκεται στο κατάλληλο περιβάλλον (προτζέκτορες, εργαστήρια για φυσική και χημεία, χάρτες για μαθήματα ιστορίας και γεωγραφίας). Στόχος αυτού του μοντέλου είναι οι μαθητές να αναπτύσσουν μια μεγάλη οικειότητα με τους χώρους του σχολείου, να αισθάνονται άνετα και αναπαυτικά και να περνούν χρόνο για το διάβασμά τους μετά το τέλος των μαθητών στα πολλά αναγνωστήρια και την βιβλιοθήκη. Ένα πραγματικό σχολείο του μέλλοντος.
