Συμβουλές σωστού διαβάσματος

Oι διακοπές του Πάσχα -παρότι ημερομηνιακά μεταφερόμενες- υπήρξαν ανέκαθεν το τελευταίο κενό από την καθημερινή σχολική δραστηριότητα και μια ευκαιρία για επαναλήψεις ενόψει των τελικών εξετάσεων, είτε προβιβαστικών στις τάξεις Γυμνασίου και Λυκείου, είτε πανελλαδικών στην τελευταία τάξη της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχουν, λοιπόν, οδηγίες και συμβουλές έτσι ώστε να βάλουμε δίπλα στη λέξη «διάβασμα» τη λέξη «σωστό»; Φυσικά και υπάρχουν. Τόσο η παιδαγωγική επιστήμη, όσο και η βιωματική εμπειρία χρόνων των διδασκόντων της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν καταλήξει σε πρακτικές – κλειδιά ώστε το διάβασμα να επιφέρει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα.

Οργάνωση της ύλης
Ξεκούραση – διατροφή – πρόγραμμα
Το περιβάλλον εμπνέει
Διάβασμα και διάλειμμα
Άγχος και διαχείριση

Οργάνωση της ύλης

Όλα ξεκινάνε από την επίγνωση των ζητουμένων στις εξετάσεις. Κάθε μαθητής οφείλει να αφιερώσει ορισμένες ώρες χαρτογράφησης της ύλης του κάθε μαθήματος και να δομήσει -ιδανικά γράφοντάς το- που ο ίδιος εντοπίζει σημεία που του φαντάζουν απαιτητικά ή δύσκολα, ή έστω νιώθει ότι έχει σημαντικά κενά. Σκεφτείτε έναν χάρτη για κάθε μάθημα όπου απεικονίζονται τόσο οι «φωτεινές» και «κατεκτημένες» περιοχές, όσο και οι περισσότερο «θολές» ή «ανεξιχνίαστες». Αυτή η οργάνωση, η επίγνωση των δυνατών και των αδύναμων μαθησιακά σημείων της ύλης μας δίνει έναν ιδανικό καταμερισμό του χρόνου διαβάσματος που απομένει μέχρι τις εξετάσεις. Τα δε μέχρι στιγμής διαγωνίσματα και η επίλυση των παλαιότερων θεμάτων μπορούν να βοηθήσουν στην σκιαγράφηση αυτή. Μαθησιακή αυτογνωσία ως βάση για την τελική ευθεία.

Ξεκούραση – διατροφή – πρόγραμμα

Δυστυχώς στη σύγχρονη εποχή ακούμε «κιρκαδιανός» ρυθμός και λίγοι καταλαβαίνουμε τη σημασία του. Η επιστήμη επιμένει ότι ο άνθρωπος είναι βιολογικά κατασκευασμένος για να ακολουθεί την πορεία του φωτός: να ξυπνάει με την αυγή και να κοιμάται με τη δύση του ηλίου. Πρακτικά, από πολλές απόψεις, αυτό είναι αδύνατο και δεν αφορά μόνο τις ζωές των μαθητών αλλά εκτείνεται και στην ενήλικη ζωή. Όσο δε αφορά το ίδιο το διάβασμα ανέκαθεν συζητούσαμε για μαθητές που λειτουργούν καλύτερα το πρωί και άλλους που κατορθώνουν να διαβάζουν το βράδυ. Η σημασία εδώ είναι η κατανόηση της διαφορετικότητας του κάθε ανθρώπου. Θα ήταν άτοπο να πούμε το κατά τα άλλα αληθές «ο ανθρώπινος εγκέφαλος λειτουργεί καλύτερα μετά από έναν καλό ύπνο». Πρόκειται για αληθέστατη διακρίβωση όμως εν τέλει σημαντικότερο είναι ένα σταθερό πρόγραμμα που «ταιριάζει» στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Οι εξετάσεις είναι ένας μαραθώνιος και η διαδρομή έχει ξεκινήσει πολλά χρόνια πριν. Επομένως, στην τελική ευθεία, στην τελική προετοιμασία και κατά τις μέρες των εξετάσεων έχει μεγάλη σημασία να υποστηρίξουμε τον οργανισμό μας. Αυτός θα είναι εκεί. Αυτός θα βιώσει την εμπειρία των εξετάσεων. Προσπαθούμε λοιπόν αφουγκραζόμενοι τι μας ταιριάζει (π.χ. πρωινό ή βραδινό διάβασμα) να χτίσουμε μια ρουτίνα, ένα σταθερό και αρραγές πρόγραμμα: 1) συντονίζουμε τις ώρες που ξυπνάμε και κοιμόμαστε. 2) Φροντίζουμε τη διατροφή μας προσθέτοντας βιταμίνες, φρούτα, λαχανικά, ψάρια, σοκολάτες (με μέτρο αλλά αρέσει στον εγκέφαλό μας). 3) Αποφεύγουμε προϊόντα που ενώ νομίζουμε ότι μας δίνουν ενέργεια εν τέλει μας παρέχουν μόνο ένταση (υπερβολική καφεΐνη, energy drinks). 4) Φροντίζουμε έστω λίγο χρόνο για φυσική άσκηση και δραστηριότητα (το περπάτημα θεωρείται ιδανικό) που βοηθάει τις λειτουργίες του εγκεφάλου και φυσικά αποτελεί εξαιρετικό αγχολυτικό. Με λίγα λόγια μέσα από μια «σταθερότητα» που ταιριάζει στον καθένα μας επιχειρούμε να «προγραμματίσουμε» νου και σώμα, έτσι ώστε να είναι σε άριστη κατάσταση για τις απαιτητικές ημέρες των εξετάσεων.

Το περιβάλλον εμπνέει:

Πόσες φορές από την παιδική μας ηλικία ακούμε τους δικούς μας να λένε τη φράση «μάζεψε το δωμάτιό σου». Οκ είναι κουραστικό και πολλές φορές βαρετό, όμως στον ανθρώπινο εγκέφαλο -ιδίως όταν ο στόχος είναι η συγκέντρωση- αρέσει πολύ η τάξη. Επιπλέον, η τακτοποίηση είναι μια ιδανική συνθήκη να λες στον εαυτό σου «σε λίγο ξεκινάει το διάβασμα». Όσο πιο πολύ σ’ αρέσει ένας χώρος, τόσο ευκολότερο είναι να θες να περάσεις ώρες μέσα σε αυτόν. Κάνε αλλαγές στο δωμάτιο σου. Μπορείς να πάρεις ένα φυτό εσωτερικού χώρου. Στην ελληνική αργκό λέμε «φυτό» όποιον κάποιος διαβάζει πολύ, ε καιρός να αποκτήσει η φράση νόημα. Ένα καθαρό και τακτικό δωμάτιο είναι μια βάση για τις μέρες της προετοιμασίας και των εξετάσεων. Όταν δε νιώθεις τον χώρο να σε περιορίζει επειδή έξω ο καιρός θυμίζει καλοκαίρι και είναι ωραία για βόλτες, μπορείς να κλείνεις τα μάτια σου και να σκέφτεσαι τον εαυτό σου να κάθεται στο αμφιθέατρο του πανεπιστημιακού τμήματος που στοχεύεις. Θα ξανάρθει η άνοιξη και το ελληνικό καλοκαίρι, και αν παράλληλα έχεις επιτύχει και τους στόχους σου τότε θα διαβάζεις για μια εξεταστική.

Διάβασμα και διάλειμμα:

Ανάλογα με τους στόχους του καθενός, τη γνωσιακή του επάρκεια και τις τυχόν ελλείψεις του, καθορίζεται για το κάθε μάθημα ένας επιθυμητός χρόνος διαβάσματος. Σκεφτείτε το εξής: «διάβασμα και διάλειμμα λειτουργούν σε αρμονία». Κάθε μαθητής οφείλει να βρει την ισορροπία που του ταιριάζει. Άλλος θέλει δέκα λεπτά διάλειμμα ανά μία ώρα διαβάσματος. Άλλος μπορεί να καταφέρει και τρεις ώρες σε απόλυτη συγκέντρωση διαβάσματος και κάνει κατόπιν μεγαλύτερο χρονικά διάλειμμα. Σημασία έχει να ανακαλύψεις την ιδανική ισορροπία για σένα. Πως συμβαίνει αυτό; 1) Το κινητό δεν ανοίγει όσο διαβάζουμε. Ωραία τα social media και η ψηφιακή ζωή, όμως είναι ό,τι χειρότερο για τη συγκέντρωση. Μπορούμε στο διάλειμμα να χαζέψουμε όσο θέλουμε, αλλά το διάβασμα δεν σταματάει επειδή ήρθε μήνυμα στο κινητό. 2) Η μουσική μπορεί να βοηθάει. Υπάρχουν άνθρωποι που συγκεντρώνονται ακούγοντας μουσική. Βέβαια για να πούμε την αλήθεια, όχι όποια και όποια μουσική. Το κλειδί εδώ είναι οι επαναλαμβανόμενες συχνότητες και τα σταθερά ηχοχρώματα, επομένως η κλασική μουσική είναι ιδανική για αυτή τη δουλειά. 3) Ένα ρολόι τοίχου βοηθάει. Δυστυχώς οι άνθρωποι ζούνε με το στερεότυπο ότι «ο χρόνος περνάει γρήγορα όταν διασκεδάζεις και πολύ αργά όταν δουλεύεις». Όταν διαβάζεις και «χάνεις» την αίσθηση του χρόνου, σημαίνει πως κάτι πολύ σωστό συμβαίνει. Αυτές οι ώρες είναι που σε πάνε στο πανεπιστήμιο. 4) Το διάλειμμα πρέπει να είναι και αυτό παραγωγικό. Κάνε ό,τι σε χαροποιεί, ό,τι σε χαλαρώνει. Ένας σύντομος ύπνος, λίγη τηλεόραση, κάτι που σε κάνει να γελάς, ένα περπάτημα στη γειτονιά, μια βιντεοκλήση με φίλους (μπορείτε να συντονίσετε έτσι και κοινές ώρες διαβάσματος – διαλείμματος). Τέλος, σκέψου τι θα κάνεις στο επόμενό σου διάλειμμα όταν αυτό που διανύεις σιγά σιγά τελειώνει. 5) Αναβλητικότητα: έχεις μάθει να πατάς αναβολή στο ξυπνητήρι για πέντε λεπτά περισσότερου ύπνου, όμως αυτό λειτουργεί καταστροφικά για το διάβασμα. Σεβάσου τα όρια του διαλείμματος και μην τα ξεχειλώνεις γιατί όταν θα επιστρέψεις στο διάβασμα με ενοχές δεν θα αποδώσεις καλά.

Άγχος και διαχείριση

Σίγουρα έχετε ακούσει τον περιβόητο διαχωρισμό μεταξύ καλού και κακού άγχους. Το «καλό» είναι το άγχος που μας κινητοποιεί και μας δίνει κίνητρο να αποδώσουμε, ενώ το «κακό» είναι αυτό που μας ακινητοποιεί και μας καταβάλει. Όπως και να ‘χει όταν η κυρία κορτιζόλη (ορμόνη που σχετίζεται με το στρες) εκκρίνεται στο σώμα μας, διάφορα ανεπιθύμητα συμβαίνουν. Οι εξετάσεις κάθε μορφής είναι πολύ φυσιολογικό να μας προκαλούν ένα άγχος ή έναν φόβο, καθώς καλούμαστε να αποδείξουμε τι ξέρουμε. Επειδή οι σχολικές προβιβαστικές εξετάσεις και οι πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι η τελευταία φορά στη ζωή μας που θα μπούμε σε διαδικασία «εξέτασης» (για παράδειγμα ένας εργαζόμενος δίνει πρακτικά εξετάσεις κάθε μέρα) καλό είναι να δομήσουμε έναν μηχανισμό κατανόησης και διαχείρισης του άγχους της απόδοσης. Πώς; 1) Ξέρουμε ποιοι είμαστε και πόσο έχουμε πραγματικά διαβάσει; Το άγχος είναι μεγαλύτερο σε όσους φτάνουν στις εξετάσεις χωρίς αυτογνωσία και «χτίζουν» προσδοκίες εθελοτυφλώντας. Αν πάνω κάτω γνωρίζουμε τις δυνάμεις μας όλα είναι καλύτερα και πιο διαχειρίσιμα. 2) Απομυθοποιούμε τις εξετάσεις χωρίς να παραγνωρίζουμε τη σημασία τους. Το να μην αποδώσει κανείς καλά σε τελικές εξετάσεις, δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση «το τέλος του κόσμου». Είναι σίγουρα μια αποτυχία -ειδικά αν υπήρχαν σαφείς στόχοι- όμως η ζωή η ίδια είναι μια ιστορία πολλών και πολλαπλών αποτυχιών. Αυτό, λοιπόν, που έχει σημασία είναι πως θα διαχειριστούμε μια αποτυχία. Κατανοούμε τι δεν κάναμε σωστά, διαβάζουμε περισσότερο και ξαναπροσπαθούμε. Επιτυχία είναι να μην τα παρατάς, να μην κάνεις έκπτωση στα όνειρά σου. 3) «Ακονίζουμε» τα καλά μας όπλα: εντοπίζουμε τα μαθήματα που μπορούμε να γράψουμε καλά και το πραγματοποιούμε. Αυτό θα μας δώσει μεγάλη αυτοπεποίθηση και για τα δύσκολα πεδία και θα κάνει το άγχος να εξαφανιστεί. Αποφεύγουμε τον υπερβολικό ενθουσιασμό και βήμα βήμα προχωράμε πετυχαίνοντας μικρές νίκες που εν τέλει φέρνουν τη μια μεγάλη και καθοριστική. Την  πραγματοποίηση των εκπαιδευτικών μας στόχων.